Sanktuarium Matki Bożej Rywałdzkiej

Parafia w Rywałdzie pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
i Świętego Sebastiana Męczennika Konsekrowany 7 października 1779 r. przez biskupa Karola Hohenzollerna. Sukcesor fundatora trzeciego kościoła
w Rywałdzie, Piotr Czapski (kasztelan chełmiński w latach 1709-1717) rozpoczął w 1710 r. budowę nowej świątyni murowanej w stylu romańsko – barokowym. Ta czwarta z kolei budowla sakralna w Rywałdzie Królewskim, ukończona w 1738 r. przez następców fundatora, przerabiana w latach późniejszych w niektórych szczegółach architektonicznych i wyposażana szeregiem różnorodnych przedmiotów, przetrwała do dziś. 8 Lutego 1748 r. biskup Leski przekazał kapucynom świeżo wybudowany, choć jeszcze nie w pełni ukończony, kościół murowany z cudowną figurą Matki Bożej.  Ponieważ kościół nie odpowiadał surowym przepisom ubóstwa kapucyńskiego, przystąpiono do szeregu zmian i przeróbek architektonicznych, które w zasadniczym zrębie przetrwały do dnia dzisiejszego. Od strony zachodniej dobudowano kruchtę, likwidując dwuwieżową fasadę kościoła, zgodnie zresztą z ówczesnymi przepisami zakonnymi. Nad kruchtą umieszczono wnękę zwieńczoną łukiem z falistym gzymsem, w której wyeksponowano kopię cudownej rzeźby Matki Bożej. Przebudowano również ołtarz główny umieszczając po bokach zgodnie z kapucyńskim obyczajem zamykane otwory okienne do chóru zakonnego.

​Nad drewnianymi otworami umieszczono rzeźby św. Grzegorza Wielkiego, papieża i św. Sebastiana. Na belkowaniu zlokalizowano po 9 I 1757 r. (data śmierci Konstancji z Gnińskich – Czapskiej) kartusz metalowy z herbami: „Leliwa” (Czapskich) i „Trach” Gnińskich.

W pierwszych latach obecności kapucynów w Rywałdzie zbudowano także zasuwę zasłaniającą cudowną figurę Matki Bożej. Szymon Czechowicz (1689-1775) namalował na niej obraz Matki Bożej Szkaplerznej. Z cenniejszych przedmiotów kultu zachowała się do dziś późnobarokowa monstrancja z rzeźbą św. Franciszka z Asyżu w ekstazie, ufundowana przez rodzinę Czapskich (co potwierdzają podobizny herbów wyryte na podstawie),
​a wykonana w 1753 r. przez paryskiego złotnika L. Legnarda. Burze dziejowe przetrwała także rokokowa puszka z 1771 r. ufundowana przez Tomasza i Marię Czapskich, zdobiona emaliowanymi medalionami. Również budowa klasztoru rozpoczęta w 1756 r. według projektu architekta warszawskiego Jana Hildebrandra, której patronował Tomasz Czapski, syn zmarłej w 1757 r. fundatorki, trwała kilkanaście lat.

Ostatecznie całość zabudowań klasztornych i przyległego do niej kościoła była gotowa w 1779 r. Tegoż roku koadiutor biskupa chełmińskiego Karol Hohenzollern dokonał 7 października konsekracji kościoła, który otrzymał tytuł Narodzenia NMP i św. Sebastiana. W 1766 r. placówka w Rywałdzie uzyskała status pełnoprawnego klasztoru, a dawnego przełożonego hospicjum zastąpił gwardian.

​Współczesne inwestycje artystyczne i architektoniczne w kościele rywałdzkim.

Po regotyzacji cudownej figury przeprowadzono gruntowną renowację świątyni. Informuje o tym lapidarny napis umieszczony za ołtarzem o treści następującej:

„Staraniem proboszcza ojca Fidelisa Bonusa kościół całkowicie odnowił w roku 1968 artysta malarz Teodor Nowak według istniejącej polichromii z roku 1894. Konstruktor rusztowań brat Władysław Truszkowski”.

W latach 1970-1972 wykonano według projektu inż. Haliny Matysiewicz nową posadzkę z kilkukolorowych płyt marmurowych, w tym samym czasie zostały zrobione przez mistrza stolarskiego p. Antkowiaka z Jabłonowa Pomorskiego ławki kościelne.

​
Proboszczowie parafii:

1. 1947-1965 – br. Klemens Kulesza
2. 1965-1973 – br. Fidelis Bonus
3. 1973-1977 – br. Zbigniew Jezierski
4. 1977-1985 – br. Maurycy Kubrak
5. 1985-1988 – br. Kazimierz Zych
6. 1988-1991 – br. Andrzej Wiwatowski
7. 1991-1997 – br. Stefan Majkowski
8. 1997-2003 – br. Zbigniew Gospodarek +
9. 2003-2006 – br. Kazimierz Śnieg
10. 2006-2009 – br. Krzysztof Kościelecki
11. 2009-2015 – br. Andrzej Makowski
12. 2015-2018 – br. Krzysztof Kurzątkowski
13. 2018-       – br. Mirosław Jankowski